Yahya ARIKAN
Cumhuriyet
Belli bir işyerine ve işverene bağlı olmaksızın mesleki ve ticari bilgisiyle faaliyet gösterenler serbest meslek erbabı sayılır ve kazanç üzerinden gelir vergisi öderler. Serbest çalışan, diş hekimi, avukat, mali müşavir ve benzerleri hep bu kapsamdadır. Gelir Vergisi Kanunu’nun “Mesleki Giderler” başlıklı 68. Maddesi’nin 4 numaralı bendinde, “mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere dahil taşıtlar için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanların”, aynı fıkranın 5 numaralı bendinde ise; “kiralanan veya envantere dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderlerinin serbest meslek kazancının tespitinde hasılattan indirileceği açık olarak belirtilir.
Dikkat edileceği üzere, kanun maddesinde taşıt sayısı ile ilgili herhangi bir sınırlama bulunmuyor. Yani bir avukat, doktor veya mali müşavir envanterine dâhil ettiği ve kullandığı birden fazla taşıtın da amortismanlarını, bakım onarım ile akaryakıt giderlerini kazancından indirebilir. O halde sorun ne diyeceksiniz! Sorun yine bir özelge. Ne yazık ki son dönemde kanuna aykırı olarak verilen özelgeler mükellefleri zor durumda bırakıyor.
Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen ve Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesinde yer alan 31.07.2013 tarih ve 38418978- 120[68-12/9]-831 sayılı özelge, serbest meslek erbabının kafasını karıştırmış durumda. Anılan özelgede, serbest meslek faaliyetinin ehemmiyet ve genişliği ile mütenasip olan ve işte kullanılan envantere kayıtlı araçların giderleri ile amortismanlarının indirim konusu yapılabileceği belirtiliyor.
Tek başına icra edilen serbest meslek faaliyetine ilişkin envantere kayıtlı olsa dahi ikinci bir araca ait gider ve amortismanların ise indirim konusu yapılmasının mümkün olmayacağı ifade ediliyor. Öncelikle belirtmek gerekir ki, kanuni hüküm gereği taşıt harcamalarının giderleştirilmesinin sadece iki şartı var. Birincisi, işte kullanılmak, ikincisi envantere kayıt etmek. Yani özelgede belirtildiği gibi, mesleki faaliyetin genişliği ile orantılı olma şartı kanunda yer almıyor.
Ayrıca, tek başına mesleki faaliyetini ifa eden bir serbest meslek erbabı bile yanında isterse bir yardımcı personel çalıştırabilir. Bu personelin işte kullanması amacıyla ikinci bir taşıta ihtiyacı olabilir.
Örneğin, bir mali müşavir, bir stajyer mali müşavir çalıştırabilir ve hizmet verdiği müşterilerine gidilmesini sağlamak amacıyla bu stajyerine bir araç tahsis etmiş olabilir. Envanterine kaydettiği bu ikinci aracın amortismanı ve her türlü giderinin kazançtan indirilmeyeceğini düşünmek mümkün değildir.
Sonuç olarak verilen özelgelerin kanun hükmünü yok sayıcı ya da kanun hükmünü mükellef aleyhine yorumlayıcı nitelikte olmasından kaçınmak gerekiyor. Binlerce serbest meslek erbabını etkileyecek bu tür özelgelerden kaçınmak, verilmiş olanlarını da düzeltmek gerekiyor.
****
İşten ayrılış ve sonrası
Çalışan işten ayrılırsa Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmesi gerekir. İSMMMO ve TÜRMOB’un girişimleriyle SGK, İş-Kur ve Çalışma Bakanlığı’na yapılan bildirimlerin tek bildirime indirilmesi çalışmaları sonucunda, 2009 yılında yapılan düzenleme ile sigortalılığın sona ermesine ilişkin bildirimler sadece SGK’ye yapılıyor. Buna göre, sigortalı işten ayrılış bildirgesi on gün içinde e-sigorta ile iletilmeli. Süresi içinde ya da belirlenen usule uygun
bildirim yapılmaması halinde işverenler hakkında cezai işlem yapılır. Bu ceza, bir takvim ayında, tutmakla yükümlü bulunulan defter ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle verilmesi gereken ceza tutarını aşmamak kaydıyla her bir sigortalı için asgari ücretin onda biri tutarındadır. Ancak üst sınır olarak kayıt ibraz edilmemesi cezası esas alınır. İşten ayrılış bildirgesinin işverence verilmesi gereken son günden itibaren kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, bu cezalar dörtte bir oranında uygulanır. Ayrıca 15 gün içinde ödenmesi halinde yüzde 25 de indirim yapılır.
****
EMEKLİLİK İÇİN NE GEREKLİ?
19 Mayıs 1966 doğumluyum, sigorta başlangıcım 1986 yılında ve sadece bir aylık. Emeklilik için durumum nedir?
Sabri Yorgun
23 Kasım 1986 ve öncesi sigortalı olmuşsanız 25 yıl 49 yaş 5300 gün prim ödeme ile emekli olursunuz ya da 15 yıl 3600 gün prim ödeme şartıyla 60 yaşında emekli olursunuz.